Η ζέστη της Αθήνας κολλάει στο δέρμα. Οι Αλβανοί εργάτες στο Φάληρο κουβαλούν μπετά, οι καθαρίστριες απ τη Ρωσία κάτι λένε μεταξύ τους και γελάνε, ο Ιρακινός πιτσιρικάς σταματάει στο δρόμο, βγάζει ένα βιβλίο απ τη τσάντα και γονατίζει στο πεζοδρόμιο της Φαληρέως. «Να χει άραγε τόση ζέστη και στη Βαγδάτη;». Η Μάγια δεν περιγράφει. Αν άνοιγα το κεφάλι της την ώρα που μου μιλούσε για το Αφγανιστάν δεν θα έβρισκα αξιοθέατα, δεν θα χε τίποτα απ τους τουριστικούς οδηγούς του lonely planet, τίποτα απ τα info των γυναικείων περιοδικών. Μόνο συναισθήματα, μόνο αργούς ή πολύ γρήγορους χτύπους της καρδιάς σε κάθε εικόνα, σκόρπιες κουβέντες με τους ντόπιους που συνάντησε. Και αυτά δεν «περιγράφονται», δεν «λέγονται». Αν σταμάταγα τον Αλβανό στην οικοδομή και του λεγα «μίλα μου για τα Τίρανα», δεν θα έβγαζε λέξη για τους Μιναρέδες, ούτε για τη βόρεια πλευρά της χώρας του με τις λιγοστές λίμνες που μπορεί να δει ένας επισκέπτης, ούτε ακόμη για την εκμοντερνισμένη κεντρική πλατεία της πρωτεύουσας. Θα μου λεγε για τη φιλενάδα του που τον περιμένει, για το εκπληκτικό ρύζι με ανθόφυλλα που φτιάχνει η γιαγιά του, για τον καιρό που ανθίζουν τα ζουμπούλια, για τον πατέρα του που είναι καλός τεχνίτης. Κάτι πήγε να μου πει και η Μάγια για την Αντίπαρο. Τη σταμάτησα. Γιατί να μάθω μασημένα μυστικά; Ούτε κι εγώ της μίλησα για τον Ακάμα. Ρωτώντας, πας παντού…-Από πότε ταξιδεύεις;-Από πολύ μικρή. Το ταξίδι είναι μέσα στα κύτταρα μου, μέσα στη φύση μου. Μικρή, ζούσα με την οικογένεια μου στην Γαλλία και πάντοτε η επιστροφή στην Ελλάδα για τις γιορτές ή τα Καλοκαίρια ήταν ένα πανηγύρι. Μπαίναμε στο αυτοκίνητο, ψωνίζαμε, φορτώναμε πράγματα, ακούγαμε μουσική, και κάναμε έτσι το μεγάλο ταξίδι της επιστροφής την Ελλάδα. Το αυτοκίνητο ήταν ένας σκαραβαίος και εγώ καθόμουν, ή ξάπλωνα όταν κουραζόμουνα, στο πίσω κάθισμα. Από τότε μου άρεσαν οι διαδρομές με το αυτοκίνητο. Είναι ένας ανθρώπινος ρυθμός ταξιδιού. Με το αεροπλάνο μεταφέρεσαι γρήγορα από το ένα σημείο στο άλλο χωρίς να προλάβεις να συνηθίσεις τις αλλαγές. Το αυτοκίνητο είναι αλλιώς. Τώρα θα σου λεγα ότι ακόμη καλύτερα είναι να κάνεις το ταξίδι με τα πόδια, αλλά μην τρελαθούμε κιόλας (γέλια).
-Γιατί σ αρέσουν τα ταξίδια;
-Αυτή τη στιγμή θα έλεγα ότι αυτό που μ αρέσει είναι ότι μαθαίνω απ τα ταξίδια, συσσωρεύω εμπειρίες, γνώσεις , συγκινήσεις, και όλα αυτά τα πράγματα μπορώ και τα κάνω κάτι. Μου χαρίζονται πράγματα τα οποία κι εγώ με τη σειρά μου τα προσφέρω. Είμαι σαν ενδιάμεσος μεταξύ των πραγμάτων που βιώνω και των αποδεκτών αυτών μου των εμπειριών, των τηλεθεατών δηλαδή ή των αναγνωστών.-Αν δεν υπήρχε η τηλεόραση ή το περιοδικό, θα έκανες αλλιώς τα ταξίδια;
-Θα τα έκανα αλλιώς και θα ταν κρίμα. Δεν θα εμβάθυνα τόσο πολύ, θα τα έκανα ίσως όπως τα ξέρει ο περισσότερος κόσμος... Χάρης στην εκπομπή κατάφερα να τα βιώσω τόσο βαθιά.
-Ε δεν μπορώ να σε φανταστώ να κάνεις τα ταξίδια σου τουριστικά…
-Τουριστικά δεν θα τα έκανα ποτέ αλλά δεν θα τα κανα τόσο συνειδητά όσο τα κάνω τώρα.
-Σε τι σε βοήθησαν τα ταξίδια σου απ τον καιρό που ξεκίνησε η εκπομπή;
-Με βοήθησαν σαν άνθρωπο, με άλλαξαν προς το καλύτερο. Μετά από 8 χρόνια ταξιδιών κατανοώ περισσότερο τον κόσμο τώρα απ ότι πριν. Με έκαναν έναν άνθρωπο πιο σκεπτόμενο, έναν άνθρωπο που δεν κρίνει τόσο αυστηρά όσο έκρινε πριν, που προσπαθεί να καταλάβει , τους ανθρώπους και τις καθημερινές καταστάσεις. Σιγά σιγά, έγινα και πολέμια της παγκοσμιοποίησης. Μέσα στα κύτταρα μας οι άνθρωποι έχουμε την ανάγκη να είμαστε ξεχωριστοί, να έχουμε ταυτότητα.
-Ποιο είναι εκείνο το ταξίδι που σου άλλαξε την οπτική των πραγμάτων;
-Δεν θα έλεγα ότι είναι ένα ταξίδι. Σε κάθε ταξίδι υπάρχει «κάτι» που είναι δύσκολο να προσδιορίσω τι είναι αλλά συνήθως έχει να κάνει με τις ανθρώπινες σχέσεις. Βλέπεις πως αντιδρούν οι άνθρωποι στην καθημερινότητα τους και από αυτό μαθαίνεις. Δεν είναι τυχαίο ότι πολύ σπάνια θα με δεις τώρα να θυμώσω στην κίνηση, ενώ παλιότερα εκνευριζόμουνα όπως όλοι. Τα βρίσκω ανούσια πια αυτά τα πράγματα. Έχω αποκτήσει άλλη αντίληψη του τι είναι σοβαρό και τι δεν είναι. Πάω σε μέρη που η φύση που είναι άγρια, ο κόσμος φτωχός, ζει μέσα στους λοιμούς και βλέπω ότι παρόλα αυτά οι άνθρωποι ελπίζουνε και βιώνουνε την καθημερινότητα τους με χαμόγελο. Δεν μπορεί παρά αυτό να είναι ένα μεγάλο μάθημα για σένα. Στην αρχή λες είναι ηλίθιοι και μοιρολάτρες και μετά από λίγο αντιλαμβάνεσαι ότι δεν είναι έτσι. Ξαναβλέπεις τα πράγματα απ την αρχή. Αυτό, εάν είσαι ένας άνθρωπος ευαίσθητος που ενδιαφέρεται για τα κοινά, σου κάνει σιγά σιγά καλό. Σε γλυκαίνει, σε κάνει… αν μπορώ να χρησιμοποιήσω τη λέξη, σοφότερο.
-Θέλω εικόνες, εικόνες απ τα ταξίδια σου….
-(χαμογελά) Ενώ στην αρχή μπορούσα να μιλήσω για ταξίδια πλέον δυσκολεύομαι να μιλήσω για αναχωρήσεις και επιστροφές. Η ζωή μου πλέον είναι μια αέναη μετακίνηση. Τα ταξίδια έχουν ενοποιηθεί, είμαι ένας πολίτης του κόσμου…. Το να κάνω ένα ταξίδι 15 ωρών εγώ δεν το θεωρώ τώρα πια κάτι.
-Δεν είναι κουραστικό;
-Βιώνω μια τόσο φορτωμένη καθημερινότητα με το περιοδικό και την εκπομπή που το να μπω στο αεροπλάνο είναι και ξεκούραστο μπορώ να σου πω. Αναγκάζομαι τουλάχιστον να είμαι κάπου καθιστή και να μη δουλεύω!
-Δεν έχεις ζήσει κάτι συναρπαστικό σε ταξίδι σου;
-Πολλές φορές μ έχουν ρωτήσει αυτό το πράγμα αλλά δεν θυμάμαι, δεν μπορώ να θυμηθώ κάτι που να κάνει τον άλλο να εντυπωσιαστεί. Να, για παράδειγμα γυρνάγαμε απ το Σουδάν στην Αίγυπτο μ ένα τρισάθλιο καράβι και κάποια στιγμή ανοίγει ένα παράθυρο και πετιέται ένα κομμάτι κρέας στη θάλασσα… κοιταζόμαστε με το Χρόνη και λέμε «φτου γαμώτο είχαμε κλειστή την κάμερα». Απ την κουζίνα πετάγανε τα πράγματα έξω. Ευτυχώς που δεν μου ρθε το κρέας ή καμιά κότα στη μούρη (γέλια). Είναι κάτι τέτοια χαζά που είναι δύσκολο να τα μεταφέρεις στον άλλο που τα διαβάζει αλλά είναι αστεία όταν τα σκέφτεσαι. Στο Μάλι ας πούμε γυρνάγαμε απ την έρημο πίσω στο Τομπουκτού και ήταν ένας καημένος τυπάκος ο οποίος μας ζήτησε να ταξιδέψει μαζί μας στην κορυφή του τζιπ. Και όντως ανέβηκε πάνω, γραπώθηκε, ο οδηγός μας έτρεχε σαν τον τρελό μέσα στην έρημο και έβλεπες απ τον καθρέφτη κάτι πόδια να ανεμίζουν. Αυτός παρέμενε γραπωμένος. Το δραματικό ήταν που του φεύγανε και τα λεφτά που είχε κερδίσει και του τα μάζευαν οι από πίσω. Έτρεχε το τζιπ και οι από πίσω μάζευαν εικοσαδόλαρα απ τον τυπάκο που είχαμε μαζί μας (γέλια).
-Δεν είπες ποτέ «έχω κουραστεί»;
-Το είπα εντόνως τον τρίτο- τέταρτο χρόνο. Τότε ήταν πάρα πολύ φρέσκες όλες αυτές οι εμπειρίες και δεν μπορούσα να τις αφομοιώσω. Ήτανε πάρα πολύ κουραστικό για το κεφάλι μου, όχι σωματικά. Αισθανόμουνα ότι όλες οι εικόνες και όλες οι εμπειρίες αιωρούνταν μέσα στο μυαλό μου. Δεν μπορούσα να τα τοποθετήσω, να βρω συρτάρια να τα βάλω.
-Και πότε βρήκες αυτά τα «συρτάρια»;
-Όταν οι εμπειρίες έγιναν γνώσεις. Τότε άρχισαν να δημιουργούνται αυτά τα «συρτάρια» και σήμερα οι νέες εικόνες βρίσκουν γρήγορα τη θέση του. Μπορώ πια να κάνω ένα ταξίδι στην κεντρική Αμερική και την επομένη να φύγω για την Αφρική. Παλιότερα δεν μπορούσα να το κάνω αυτό. Τώρα μπορώ και αφομοιώνω πιο εύκολα.-Απογοητεύτηκες από κάποιο ταξίδι σου; Περίμενες να δεις κάτι άλλο και τελικά είδες άλλο πράγμα;
-Δεν πάω με έτοιμες εικόνες στο κεφάλι.. Είμαι πάρα πολύ ανοιχτή σ αυτό που βλέπω, ανοιχτή στα «φαινόμενα». Σε άλλα μέρη εκπλήσσομαι θετικά και σε άλλα αρνητικά.
-Που εκπλάγηκες θετικά;
- Στο Αφγανιστάν. Είναι ένα μέρος που οι περισσότεροι το συνδυάζουμε με πολέμους και τελικά είναι ένας τόπος εξαιρετικά όμορφος, με μία πανέμορφη φύση. Είναι μια χώρα που τη βρήκα οικεία, σαν να είχα ξαναβρεθεί εκεί. Βρήκα εξαιρετικά γοητευτική και μία ελπίδα που έχει ο κόσμος. Σου μεταφερότανε λες κι ήταν κάτι απτό . Σε επηρεάζει και νομίζω πως αυτό ακριβώς, η ελπίδα, είναι που μας λείπει στη Δύση γι αυτό και έχουμε γίνει πιο μίζεροι. Δεν ελπίζουμε. Αν είναι ένα δώρο που σου κάνουν αυτοί οι άνθρωποι εκεί είναι ο κέφι τους, το χαμόγελό τους, η αισιοδοξία τους.
-Και αρνητικά;
-Πήγα στη Ζάμπια και τη βρήκα απογοητευτική, δεν μου είπε τίποτα το φοβερό. Ούτε ιστορία, ούτε αρχιτεκτονική… Πας και βλέπεις ελέφαντες… βλέπεις τον πρώτο, βλέπεις το δεύτερο, το μικρό, τον μεγάλο, και μετά λες «οκ, τίποτ άλλο;». Πάλι το ανθρώπινο στοιχείο ήταν πιο ενδιαφέρον.
-Οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν ένα απογοητευτικό πεδίο;
-Το λάθος που έχουμε κάνει οι άνθρωποι που ασχολούμαστε με το ταξίδι είναι ότι έχουμε υποβαθμίσει το θέμα της παρέας. Η παρέα κάνει το ταξίδι. Μέσα απ τα μάτια του άλλου θα εμπλουτίσεις ουσιαστικά τις δικές σου εικόνες. Αν είναι ένας άνθρωπος κοινωνικός, θετικός, κεφάτος, θα τα δεις ωραιότερα. Καλοί οι προορισμοί αλλά είναι εξαιρετικά σημαντικό σ ένα ταξίδι να διαλέγεις τον συνταξιδιώτη σου. Έχω ένα φίλο που του αρέσει να ταξιδεύει μόνος του γιατί έτσι θεωρεί ότι είναι καλύτερα, είναι πιο ελεύθερος. Εμένα μ αρέσει να μοιράζομαι τα πράγματα. Όταν κάτι μου αρέσει θέλω να γυρίσω να το πω, να το μοιραστώ, γι αυτό και μ αρέσει η τηλεόραση… γιατί μου κάνουν παρέα οι τηλεθεατές απ¨τον καναπέ τους. Τους νιώθω κοντά μου, σχεδόν τους βλέπω….
-Είναι μεγάλη τύχη που συνταξιδιώτης σου εδώ και 8 χρόνια είναι ο άντρας σου…
-Η μεγάλη τύχη με τον Χρόνη είναι ότι δεν κουραστήκαμε να δουλεύουμε μαζί. Υπάρχει μια τέλεια επικοινωνία στο πεδίο που μας έκανε τους ιδανικότερους συνεργάτες. Και σε διαβεβαιώ ότι πολλές φορές οι συνθήκες αυτών των γυρισμάτων είναι και δύσκολες.
-Τι σχέση έχει το ταξίδι με το χρόνο;
-Το ταξίδι επιμηκύνει το χρόνο. Είναι διαφορετικό να είσαι στο σπίτι σου 3 μέρες και διαφορετικό να είσαι οπουδήποτε αλλού. Έχεις μια περίεργη αίσθηση του χρόνου όταν ταξιδεύεις, διαρκεί αισθητά περισσότερο. Τα ταξίδια που κάναμε στο Σουδάν και στο Μάλι με τις πολυήμερες διασχίσεις ήταν μοναδικά. Και ξέρεις, πολλές ώρες μέσα στο αυτοκίνητο σημαίνουν και πολλές ώρες σκέψης…
-Επανατοποθετείς πράγματα της ζωής σου με αυτές τις σκέψεις που κάνεις ταξιδεύοντας;
-Εάν ταξιδεύεις με τον δικό μου τρόπο, πάρα πολύ. Το συνηδειτοποίησα σ ένα τελευταίο ταξίδι που κάναμε στην Αίγυπτο μαζί με κάτι φίλους που ήρθαν μαζί μας τουριστικά. Στο τέλος, συγκρίναμε εμπειρίες και τα συμπεράσματά μας ήταν τελείως διαφορετικά. Σαν να μην είχαμε δει τα ίδια πράγματα… Εκείνοι μίλαγαν για εικονες-καρτ ποστάλ και εγώ μίλαγα για φθορά, για ελπίδα… άσχετα σου λέω. Διότι, ουσιαστικά, τι προσπαθώ να κάνω στα ταξίδια; να βγάλω κοινωνικά συμπεράσματα, να νιώσω τον τόπο, να αγγίξω όσο γίνεται την αλήθεια… Δεν είμαι συλλέκτης μιλίων, δεν μ ενδιαφέρει να πάω στο σπίτι και να σημειώσω στο χάρτη άλλον έναν προορισμό. Αυτό δε με νοιάζει καθόλου.-Δύσκολο ταξίδι ποιο ήταν;
-Στην Κούβα γιατί εκεί αρρώστησα πάρα πολύ άσχημα. Εκεί έμαθα να κρατώ την ψυχραιμία μου.
-Δημιούργησες φιλίες μέσα απ τα ταξίδια σου;
-Πολλές. Μπορεί να είναι ένας ξένος φωτογράφος που έχουμε γνωρίσει , πολλοί Έλληνες με τους οποίους έχουμε αποκτήσει φιλικές σχέσεις…. Είναι πολύ ωραίο να παίρνεις mail, μία απ το Σουδάν, μία απ τη Γουατεμάλα, μία απ την Μέση Ανατολή, νιώθεις ότι κυκλοφορείς στον κόσμο. Ναι μεν η Ελλάδα είναι το ορμητήριο μου, όμως ζω στον κόσμο, και το ευχαριστιέμαι πολύ. .
-Το μάτι σου έχει δει πολλά όλα αυτά τα χρόνια απ τα ταξίδια. Η Ελλάδα είναι μία από τις ομορφότερες χώρες του κόσμου ή αυτό είναι ένα παραμύθι;
-Εγώ στεναχωριέμαι πάρα πολύ στην Ελλάδα διότι θα μπορούσε να ταν αλλιώς και δεν είναι. Ήτανε προικισμένη από τη φύση με όλα τα καλά. Θάλλασες, βουνά, λίμνες και ποτάμια.. όλα σε ανθρώπινη κλίμακα. Αυτό ήταν η ευλογία. Όμως το χάσαμε το μέτρο με τα γνωστά αποτελέσματα. Αύριο ετοιμάζομαι να κάνω ένα ταξίδι στη Σαντορίνη. Δεν νομίζω ότι υπάρχουνε πολλά μέρη στον κόσμο σαν τη Σαντορίνη και κοίτα πως την καταντήσαμε.
-Ποια είναι τα «άγνωστα» μέρη της Ελλάδας;
-Μη περιμένεις από μένα να τα αποκαλύψω; Τρία έχουνε μείνει όλα κι όλα, ασε τα κρυφά μέχρι να γίνουμε σοφότεροι και να ξέρουμε πώς να τους συμπεριφερθούμε, πώς να τα διαχειριστούμε. Άλλωστε κομμάτι του ταξιδιού είναι να βγεις και να ψάξεις για τις συγκινήσεις…
-Αν θα μου πρότεινες να ταξιδέψω σε μια περιοχή στην Ελλάδα που θα μου έλεγες να πάω;
-Η Θράκη θεωρώ ότι είναι ενδιαφέρουσα, ίσως γιατί έχει αυτό το πολυπολιτισμικό που έχετε κι εσείς στην Κύπρο. Είναι ένα ταξίδι πολιτισμού και ιστορίας. Εμπεριέχει διαδικασία σκέψης, κατανόησης, παρατήρησης. Αυτά τα ταξίδια μ αρεσουν. Αδυνατώ να συνδυάσω τα ταξίδια με διακοπές και- κυρίως -με απόδραση! Τι γελοία λέξη, τι τραγικό νόημα.-Παίρνεις αναμνηστικά πράγματα απ τα ταξίδια σου;
-Ευτελούς αξίας. Μικρά αντικείμενα που χαρακτηρίζουν τον τόπο και που μπορεί να είναι και κάτι μεταξύ κιτς και λαϊκού. Μαζεύω επίσης σκούπες απ όλες τις χώρες και απλώς έχω κάνει την βλακεία και δεν έχω γράψει ποια είναι από πού, και έτσι τώρα έχω απλά πολλές σκούπες στο σπίτι (γέλια)- άγνωστης προέλευσης!
-Σκέφτηκες ποτέ ενώ είσαι σε κάποια χώρα, να τα παρατήσεις όλα εδώ στην Ελλάδα και να μείνεις εκεί;
-Όχι. Δεν θα το κανα ποτέ αυτό παρά μόνο αν ερωτευόμουνα ξανά για παράδειγμα, αν υπήρχε ένα κίνητρο. Μόνο τότε ίσως να άλλαζα ζωή. Δεν νομίζω ότι ένας τόπος από μόνος του μπορεί να σε κρατήσει.-Στο Βόρειο Πόλο έχεις πάει ποτέ;
-Όχι. Δεν έχω πάει σε πολύ κρύα μέρη.
-Αυτό θα ταν μια πολύ ωραία ιδέα.
-Φαντάζομαι πως ναι. Υποθέτω πως όσο με συγκινεί απέραντα η έρημος άλλο τόσο θα με συγκινήσουν και το απέραντο λευκό...Καλά να μαστε και όλα κάποια στιγμή είναι μες στο πρόγραμμα. Είμαστε ακόμα στην αρχή.
-Ένας άνθρωπος που κάνει 8 χρόνια ταξίδια επειδή είναι η δουλειά του, πως κάνει διακοπές;
-Μα έκανα διακοπές τώρα στην Νικαράγουα. Η δουλειά μου είναι η ζωή μου, γι αυτό και δεν χρειάζομαι «διακοπές». Να ξεφύγω από τι; Δεν μπορώ να με φανταστώ να κάθομαι ατελείωτα στην πολυθρόνα και λιάζομαι. Μπορεί να το κάνω αυτό ένα πρωινό αλλά από κει κι έπειτα θα ψάξω να βρω τι γίνεται παραδίπλα. Η ζωή είναι πολύ μικρή για να την περάσω κάνοντας ηλιοθεραπεία, άσε που κάνει και κακό στο δέρμα. Έχουνε τελειώσει οι εποχές που το κομψό ήταν να μαυρίζεις ως ηλίθιος!
Δημοσίευση στον "Φιλελεύθερο" της Κύπρου, ένθετο "Υστερόγραφο", τον Μάιο του 2006.
