Πολυγραφότατος. Από τα 20 του χρόνια που εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο (τα «κομματάκια»), έχει γράψει μέχρι σήμερα (συμπεριλαμβανομένου και του τελευταίου του βιβλίου «Η Μεγάλη Άμμος») 19 βιβλία. Σαν να μην πήρε πνοή ποτέ του, σαν να μην ανάσανε. Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος εξηγεί τα ανεξήγητα σαν αυτονόητα, σαν να αφηγείται τη ζωή του με τις πιο συναρπαστικές λέξεις, εκείνες θα μπορούσαν να γράψουν το καλύτερο best seller- αυτό δηλαδή που είναι τα μυθιστορήματά του εδώ και 30 χρόνια.Τον φανταζόμουν αλλιώς: Ευτραφή, με γκρίζα μαλλιά, μονόχνοτο, αυστηρό, μπορεί και καταθλιπτικό. Από το πρώτο λεπτό που συναντηθήκαμε στις εκδόσεις «Κέδρος» -στο κέντρο της Αθήνας- μου ανέτρεψε όλα τα δεδομένα του μυαλού (εννοείται και της εικόνας του), σαν να μην είχα υπολογίσει ποτέ ότι αυτός ο λεπτοκαμωμένος -και λίγο μικρόσωμος- άντρας, είχε γράψει όλες αυτές τις γραμμές που μου σκάναραν στο παρελθόν τόσες πολλές παραστάσεις στον εγκέφαλο, συναρπαστικές ιστορίες ενός εξόχως ταλαντούχου αφηγηματικού μυαλού. Καθίσαμε απέναντι στο γραφείο του και ξεκινήσαμε να μιλάμε για απλά και καθημερινά- για τον υπολογιστή του, για το βιβλίο του Γεωργίου που διάβασε, για κάποια κριτική, για την ώρα που πάει στο σπίτι του στο Μαρούσι και συναντά την κόρη του- αυτά που θα κουβέντιαζα με τον οποιονδήποτε «απλό» και «καθημερινό». Αυτό που τελικά -μετά από μιάμιση ώρα συνέντευξης- μου απέδειξε πως είναι ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος: Ως ο κατεξοχήν απλός και καθημερινός άνθρωπος.
-Η ζωή είναι παράλογη;
-Εννοείται. Δεν είναι παράλογη η ζωή; Απλώς οι άνθρωποι αυταπατώνται ότι μπορούν να τα λύσουν όλα, δεν καταλαβαίνουν ότι τα βασικά πράγματα στη ζωή, όπως ο έρωτας, είναι χημικές διαδικασίες.-Άρα απρόβλεπτα.
-Κανείς δεν ξέρει γιατί ερωτεύεται. Κάποιοι λένε, για παράδειγμα, ότι υπάρχει ένας βολβός που λέγεται οσφρητικός, έχει μέγεθος αμυγδάλου, βρίσκεται στη βάση του κρανίου και από τη μυρωδιά έλκεσαι από κάποιον άλλον άνθρωπο. Αυτή είναι μία ενδιαφέρουσα θεωρία για τον έρωτα που όμως συνεχίζει να παραμένει στη βάση του παράλογος. Ο άνθρωπος όμως, για να τα καταφέρει στις οργανωμένες κοινωνίες, προσπαθεί να επιβάλει ένα πλαίσιο ορθολογικό που να διέπει τις συμπεριφορές με απαγορεύσεις.
-Μπορούμε να ελέγξουμε τις παρορμήσεις μας;
-Υποτίθεται ότι ο πολιτισμένος άνθρωπος αυτό κάνει. Αυτό έλεγαν και οι αρχαίοι Έλληνες που θεωρούσαν ότι η βασική αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στις κοινωνίες είναι ανάμεσα στη φύση και στο νόμο: Νόμο θεωρούν ό,τι επιβάλλει η ανθρώπινη κοινότητα στα μέλη της και φύση τις παρορμήσεις. Αυτή η βασική σύγκρουση ελέγχει και τα μεγάλα έργα τέχνης.
-Στα 48 σας χρόνια, μπορείτε πλέον να ελέγξετε τις δικές σας παρορμήσεις;
-Οπωσδήποτε υπάρχει μία πείρα πια για να κρίνεις ότι υπάρχουν κάποια πράγματα που σε κλείνουν σε χειρότερα αδιέξοδα -ή ότι η συγκεκριμένη δεν είναι αρκετά πολιτισμένη συμπεριφορά- αλλά νομίζω ότι αυτό μένει πάντοτε να αποδειχθεί. Εκεί όμως που νομίζεις ότι έχεις τον απόλυτο έλεγχο, ξαφνικά συμβαίνει κάτι και τον χάνεις. Εξαρτάται από τα ερεθίσματα που δέχεσαι- υπό ορισμένες συνθήκες και καταστάσεις- μπορεί το κέλυφος της πολιτισμένης συμπεριφοράς να διαρρηχθεί και τότε να βγει στην επιφάνεια το κτήνος.-Βγήκε ποτέ σ εσάς αυτό το κτήνος;
-Το να γεννηθεί μία φαντασίωση -έστω- που να ανοίγει το κεφάλι του άλλου, είναι ανθρώπινο. Είναι σαν να υπάρχουν πρόγονοι μέσα μας, στα σπλάχνα μας, και ξεσηκώνονται. Ένας πρόγονος, για παράδειγμα, που δεν το είχε κάνει αρκετά με τις γυναίκες που θα ήθελε, ανασηκώνει την καταπακτή με το καπάκι και φωνάζει εκείνη την ώρα «κυνήγα αυτήν!». Το γονίδιο μεταδίδεται και εξεγείρεται. Πολλές φορές οι συμπεριφορές μας φαίνεται να διέπονται από πράγματα που προέρχονται από τα σπλάχνα μας, παρά ως αποτέλεσμα λογικής επεξεργασίας ή «λογικών» και «πολιτισμένων» επιλογών.-Η πείρα δεν μπλοκάρει τον αυθορμητισμό;
-Σίγουρα, αλλά πάντοτε θα έρχεται η αντίδραση, θα σου σχηματίζεται στο μυαλό φαντασιοτικά να το εκτελείς αλλά- ουσιαστικά- να μην το εκτελείς. Αυτό είναι μέρος και της δημιουργικής διαδικασίας: Να μη φιμώνεσαι. Ακόμη και το γράψιμο είναι μία παρορμητική διαδικασία. Είναι σαν να έχεις ένα μεγαλόσωμο σκυλί, να το βγάζεις βόλτα, και να αφήνεις το λουρί λίγο λάσκα για να μην πνιγεί το σκυλί αλλά και για να μην το πατήσουν τα αυτοκίνητα. Κάπου λοιπόν, πρέπει να μην φιμώνεις το υποσυνείδητο ώστε να έρχονται στην επιφάνεια πράγματα που να είναι ειλικρινή και να δείχνουν αλήθεια. Απ την άλλη, αν αφήνεις πάντα το υποσυνείδητο να μιλάει θα βγει ένα πράγμα ακατανόητο: Το συνειδητό θα τα επεξεργαστεί, θα τα οργανώσει, θα τους δώσει μορφή.
-Σε ποιες περιπτώσεις το λουρί πνίγει τη δική σας ζωή;
-Όταν αδικούμαι. Ένας εγωιστής, για παράδειγμα, θα μπορούσε να ενοχληθεί ακόμη και όταν δεν ικανοποιούνται οι επιθυμίες του που είναι ένας είδος αντικοινωνικής συμπεριφοράς ή παιδισμού.
-Υπήρξατε εγωιστής;
-Μερικές φορές, όταν πέφτεις ψυχολογικά, ο εγωισμός είναι ένας τρόπος για να επιβιώσεις. Στις δημιουργικές δουλειές όμως είναι πολύ επικίνδυνο να είσαι εγωιστής. Νομίζω πως όλοι οι άνθρωποι έχουν εγωισμό, αλλά στις δημιουργικές δουλειές- όπως αυτή του συγγραφέα- μπορεί να αυξηθούν. Το θέμα είναι να έχει κανείς μία ισορροπία, να ξέρει ότι την ώρα που δημιουργεί κάτι μπορεί να είναι όσο ματαιόδοξος ή επηρμένος θέλει- αλλιώς θα κάνει ταπεινά εργάκια- αλλά εάν με την ίδια έπαρση πας να φερθείς στη γυναίκα σου ή στο παιδί σου, θα είσαι ένα τέρας. Η ταπεινότητα είναι η πιο σοφή συμπεριφορά στη ζωή.-Αυτό τώρα το καταλάβατε;
-Όταν είσαι 20 ετών σίγουρα δεν το καταλαβαίνεις.
-Για ποιο λόγο; Μπορεί να έχει κάποιος την ίδια ωριμότητα από τα 20 του χρόνια.
-Η νεότητα είναι συνδεδεμένη με τη σύγχυση. Και αυτό επειδή εξερευνά τις δυνατότητες σου και τον εαυτό σου.-Η πείρα προέρχεται από την επανάληψη;
-Όχι τόσο. Η πείρα προέρχεται από το ότι τελειώνει στην κλεψύδρα της ζωής η άμμος. Ο Καζαντζάκης έλεγε «να κοιτάς τα πράγματα για πρώτη φορά σαν για τελευταία φορά». Εν μέρει τα καλωσορίζεις, εν μέρει τα αποχαιρετάς. Όσο λοιπόν πλησιάζεις προς το βιολογικό σου τέρμα, όλα πλησιάζουν να γίνονται σαν να είναι η τελευταία φορά. Ακόμη και 20 χρονών μπορεί να πεθαίνεις, αλλά όσο μεγαλώνεις το σκέφτεσαι πιο έντονα, οπότε αναπόφευκτα δεν θα φας όλη σου τη ζωή ψάχνοντας τι σου ταιριάζει, περίπου θα έχεις καταλάβει.
-Πότε ησυχάσατε;
-Δεν ξέρω αν έχω ησυχάσει. Αν το μετρήσω με τα βιβλία μου, νομίζω ένα οριακό βιβλίο μου ήταν «Η επινόηση της πραγματικότητας», αυτό το μυθιστόρημά μου είναι το πιο φιλόδοξο- καταρχήν με την έννοια της έκτασης- αλλά και σαν φιλοδοξία να καταγράψω μία όσο το δυνατόν αρνητική ακτινογραφία. Νομίζω ότι έχω μπει πια σε μία διαδικασία συμφιλίωσης με κάποια πράγματα. Δεν είναι μόνο η βιολογική διαδρομή που σε κάνει να είσαι συμφιλιωμένος ή αρνητικός, αλλά γράφοντας εξερευνάς διάφορες υπαρξιακές σου δυνατότητες.-Γιατί γράφετε βιβλία;
-Η δημιουργία- ευτυχώς- παραμένει ένα μυστήριο. Κατά καιρούς προσπάθησα να δώσω πολλές απαντήσεις σ αυτό, η σημερινή είναι ότι «δεν ξέρω». Αυτό μου φαίνεται πιο ειλικρινές, οποιαδήποτε άλλη απάντηση κι αν σου δώσω κάπου θα μπάζει.
-Η ψύχωση και η κατάθλιψη είναι σημαντικά στοιχεία στους ήρωές σας;
-Μίας συγκεκριμένης περιόδου βιβλίων μου- όπως είναι η «Λούλα» ή ο «Εργένης»- ναι, είναι.
-Γιατί αυτά τα χαρακτηριστικά είναι αναγκαία σε τέτοιους ήρωες;
-Διότι η ακραία προσωπικότητα καταλήγει σε μία συμπεριφορά μάλλον ψυχωτική, άρα δημιουργικά ενδιαφέρουσα. Εάν η ψύχωση είναι μία επιθετικότητα που στρέφεται προς τα έξω, η κατάθλιψη είναι μία επιθετικότητα που στρέφεται προς τον εαυτό: Θεωρείς τον εαυτό σου υπαίτιο για όλα!
-Πως νικιέται η κατάθλιψη;
-Ένας τρόπος είναι να αλλάξεις παραστάσεις. Νομίζω ότι η κατάθλιψη είναι περισσότερο αποτέλεσμα κούρασης του νευρικού συστήματος, εκτός κι αν είναι μία οριακή κλινική συμπεριφορά. Σε γενικές γραμμές έχει κουραστεί η ψυχή του ανθρώπου, ο εγκέφαλός του, σαν υπερφόρτωση και κατάρρευση ενός δικτύου. Το θέμα είναι να ξεκολλήσει ο άλλος από αυτό το οποίο σκέφτεται.-Δεν είναι εύκολο.
-Εννοείται πως δεν είναι εύκολο, αφού αυτός είναι πιασμένος στα νύχια της. Ακόμη κι αν του πεις να το κάνει, δεν είναι εύκολο. Καθόλου εύκολο.
-Σας βασανίζουν οι λέξεις;
-Αυτή είναι η ζωή μου! Με βασανίζουν οι αντιστοιχίες που μπορεί να έχουν οι λέξεις. Μεταξύ των λέξεων και του κόσμου της πραγματικότητας μεσολαβεί ένα κενό, οι λέξεις είναι πάντοτε μία μεταφορά. Όλο το παιχνίδι όμως, παίζεται στο κενό.
-Τι σας κυνηγάει στη ζωή;
-Ο άνθρωπος διέπεται από φόβους και επιθυμίες αλλά και το πόσο εύκολα θα μπορέσει να διαχειριστεί όλους αυτούς τους φόβους και τις επιθυμίες του. Δεν μπορώ να πω τους δικούς μου` οι περισσότεροι είναι μύχιοι, μπορεί και ανομολόγητοι- ο Ραπτόπουλος δεν είναι αυτός που είναι στα βιβλία. Οι συγγραφείς κυνηγάμε πάντα κάτι που είναι ρευστό και φεύγει, είναι σαν να προσπαθείς να βάλεις μέσα στα μυθιστορήματα όλο σου τον εαυτό αλλά ποτέ δεν μπαίνει. Πάντα κάτι ξεγλιστράει. Ποτέ δεν μπορείς να καταγράψεις μία ανθρώπινη ύπαρξη, το ζωντανό είναι κάτι ανεπανάληπτο και μοναδικό` παρόλα αυτά το βιβλίο το γράφεις και πάντα είναι εκεί. Η μοναδικότητα όμως της ζωής είναι ότι χάνεται αμέσως: Αυτό το κρίμα είναι που την κάνει ταυτόχρονα υπέροχη αλλά και μάταιη.
-Τι μαγικό ζήσατε πρόσφατα;
-Οι κοινοτοπίες είναι αθάνατες: Κάποιες στιγμές με την κόρη μου που είναι 11 ετών. Κοίτα, ένας κανονικός άνθρωπος είμαι κατά τα άλλα, αν αφαιρέσεις την πλευρά της δημιουργικότητας.-Μα οι συγγραφείς, δεν είναι κανονικοί άνθρωποι!
-Εξαρτάται από τον συγγραφέα. Η πλευρά του προνομίου να κάνεις μία δημιουργική δουλειά ισοσταθμίζεται από βάσανα αντίστοιχης σφοδρότητας, όσο είναι το προνόμιο του να κάνεις μία δημιουργική δουλειά και να ζεις κάποιες στιγμές απογειωμένος. Αυτή η δουλειά μπορεί να είναι ακόμα πιο κουραστική από τη δουλειά κάποιου που θα πάει ας πούμε στην τράπεζα, να την κάνει και να την διεκπεραιώσει. Μία πλευρά μου ζηλεύει πάρα πολύ τους ανθρώπους που κάνουν διεκπεραιωτικές δουλειές, αλλά μία άλλη μου πλευρά την λούζει κρύος ιδρώτας όταν τις σκέφτεται.-Ζείτε καλά οικονομικά από αυτή τη δουλειά;
-Ναι, αλλά να σου πω κάτι; Νομίζω ότι τα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι άνθρωποι προέρχονται από αυτό: Κυνηγούν τόσο λάθος πράγματα, τόσο μακριά από τις πραγματικές τους ανάγκες, που την πατούν, και έρχονται αντιμέτωποι με δεκάδες νευρώσεις. Όσο λιγότερο κυνηγάς να ικανοποιήσεις τεχνικές ανάγκες που σου δημιουργεί η αγορά και η διαφήμιση, τόσο πιο ισορροπημένος είσαι με τον εαυτό σου, έρχεσαι αντιμέτωπος με αυτό που έχεις πραγματικά ανάγκη και που δεν είναι ψευδές.
-Τι έχετε πραγματικά ανάγκη;
-Τους φίλους μου, αυτούς που πραγματικά αγαπάω, τους οικείους μου ανθρώπους.
-Με ποιο κριτήριο καταλαβαίνετε τι έχετε πραγματικά ανάγκη;
-Κρίνεις τι έχεις ανάγκη ή τι σε κάνει ευτυχισμένο από το βαθμό αφοσίωσης που του έχεις επιδείξει. Ευτυχία μου φέρνουν πράγματα στα οποία τους αφοσιώθηκα: Τα γραπτά, οι άνθρωποι γύρω μου. Όχι ότι εγώ δεν έχω δυστυχίες, συγκριτικά το βλέπω. Πολλοί άνθρωποι είναι ανικανοποίητοι από το γεγονός ότι δεν αφοσιώνονται σε κάτι, ζούμε σε μια εποχή στην οποία –κατεξοχήν- οι άνθρωποι δεν αφοσιώνονται σε κάτι αλλά ζουν μόνο για τη στιγμή.
-Η στιγμή αποθεώνεται στις μέρες μας, όπως γνωρίζετε.
-Μα ακριβώς αυτό κάνει τους ανθρώπους δυστυχείς και ανικανοποίητους. Η στιγμή είναι ρευστή και χάνεται, δεν μπορείς να κρατηθείς από αυτήν. Αφοσιώσου λοιπόν στο οτιδήποτε, σε μια γλαστρούλα, κάποτε θα ανθίσει. Το ξερό κλαρί μπορεί να βγάλει μέσα σε μία ημέρα ανθάκια. Εγώ αφοσιώνομαι σε ανθρώπους απέναντι στους οποίους αναλαμβάνω μία δέσμευση: Στους γονείς μου, στη γυναίκα μου, στους φίλους μου. Σε τι άλλο να είμαι αφοσιωμένος;
-Πως αντιμετωπίζετε τη δυστυχία σας όταν αυτή σας επισκέπτεται;
-Η δυστυχία και η συμφορά είναι πολύ βαριές κουβέντες, εγώ πιστεύω πολύ αυτό που λένε ότι μαθαίνουμε μέσα από τις αποτυχίες μας. Οτιδήποτε άσχημο μας έρχεται εν μέρει το προκαλούμε εμείς, και αν δεν μας έρχεται για να αλλάξουμε το άσχημο είναι μία τέλεια ευκαιρία για να το δοκιμάσουμε. Εγώ προσπαθώ να προσηλώνω τη σκέψη μου ώστε σε ό,τι στραβό μου έρχεται να καταλαβαίνω ότι έχει τους λόγους του που μου έρχεται, ότι είναι μία υπέροχη ευκαιρία για να προσπαθήσω να γίνω καλύτερος άνθρωπος.
-Αυτή είναι μία αισιόδοξη και υγιής αντιμετώπιση στη ζωή.
-Είναι βολική και χρήσιμη, αλλά δεν είναι πάντα εύκολο να την πραγματοποιείς. Όταν σου συμβαίνει κάτι άσχημο, η πρώτη αντίδραση είναι να αρχίζεις να ξορκίζεις αυτό που σου συνέβη ή να κλαψουρίζεις. Ένα μότο που βρήκα τελευταία και μου άρεσε, λέει κάπου: «Ούτε να κλαψουρίζεις, ούτε να οργίζεσαι, φρόντισε να καταλάβεις». Αν καταφέρεις να αποφύγεις αυτές τις πρώτες αντιδράσεις, είναι μία υπέροχη ευκαιρία να κάτσεις να βάλεις κάτω τα πράγματα και να δεις τι στραβό έχεις κάνει. Είναι αυταπάτη ότι τα ξέρουμε όλα και ότι για όλα έχουμε λύσεις. Όχι. Θα δοθούν καινούργιες λύσεις μέσα από το ανάποδο που μας συνέβη. Βιαζόμαστε να κρίνουμε και να επικρίνουμε, ενώ θα έπρεπε να κάνουμε υπομονή και να περιμένουμε να δούμε.-Τι καινούργιο καταλάβατε τελευταία;
-Ότι η κατάσταση στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια πάει από το κακό στο χειρότερο: Τα πράγματα παραδίδονται πλέον στην αγορά και στην εμπορευματοποίηση. Με βάση αυτό, το μέλλον θα είναι φριχτό γιατί θα χάσουμε τον εαυτό μας` τα βασικά και σημαντικά πράγματα όμως στη ζωή δεν επιδέχονται οικονομική συναλλαγή: Η φιλία, ο έρωτας, η δημιουργία. Όσο περισσότερο η εμπορευματοποίηση και η παγκοσμιοποίηση περνά σε όλους τους τομείς της ζωής μας, τόσο αυτά τα στοιχεία περνάνε κρίση.
-Ποια είναι η σωτηρία;
-Όσο περισσότερο εντοπίζεις την προσοχή σου και προσηλώνεσαι σε τοπικά χαρακτηριστικά, αυτό είναι ένα είδος αντίστασης στην παγκοσμιοποίηση. Η εθνικότητα είναι σαν το δέρμα σου, δεν είναι πουκάμισο που μπορείς να το βγάλεις και να το βάλεις. Θεωρώ ότι ένα παιδί από την Κύπρο- ένας νέος συγγραφέας- που λέγεται Αντώνης Γεωργίου και έχει γράψει ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα -το «Γλυκιά bloody life»- με ενδιαφέρει πάρα πολύ να τον μάθουν οι Έλληνες αναγνώστες. Αυτό, για μένα, είναι μείζον θέμα από το να βγω σε μία εφημερίδα και να πω «ξέρετε, είναι καλός συγγραφέας ο Philip Roth». Δεν γίνεται να μεγαλώνουν τα παιδάκια με Harry Potter και αγγλοσαξονικές παραδόσεις.
-Τι λείπει από τη ζωή σας;
-Πολλά και τίποτα. Εν μέρει τη ζωή σου τη φτιάχνεις εσύ, και εκεί πέρα που τη φτιάχνεις εσύ έχεις αυτά που σου αξίζουν και αυτά για τα οποία πάλεψες. Εάν όμως είσαι άπληστος και δεν έχει τέλος το τι ζηλεύεις, τι επιδιώκεις ή τι φθονείς, μονίμως θα σου λείπουν άλλα και θα είσαι δυστυχής.-Δεν υπήρξατε ποτέ άπληστος;
-Μία πλευρά μου μπορεί να ήθελε τώρα να είμαι σε μία παραλία και να λιάζομαι, αλλά τελικά δεν είναι αυτό που πραγματικά θέλω. Αυτό που κάνω με γεμίζει. Η αυταπάτη του μεροκαματιάρη είναι: «Α, ρε και να καθόμουνα!». Νομίζει ότι ο πλούσιος κάθεται, αλλά ο πλούσιος ποτέ του δεν κάθεται, αλλιώς αυτός ο πλούσιος που κάθεται πάσχει από κατάθλιψη. Πόσο καιρό θα ταξιδεύεις σε όλο τον κόσμο εάν αυτό δεν σε γεμίζει πραγματικά σαν άνθρωπο; Ακόμη και το λαχείο να κέρδιζες και να καθόσουνα 5 μήνες, μετά θα είχες πολύ σοβαρό πρόβλημα στο τι θα κάνεις. Η ανάγκη είναι σωτήριο πράγμα για τον άνθρωπο, σε γειώνει, σε προσγειώνει. Αλλιώς το μυαλό θα φύγει σαν αερόστατο, θα ανεβαίνει στα ουράνια χωρίς καμία ουσιαστική ανάγκη.-Είναι ενδιαφέρον που είστε τόσο ρεαλιστής.
-Από ανάγκη! Τι πρέπει να κάνω; Να περάσω τη μισή μου ζωή κλαίγοντας για αυτά που δεν έχω ή για αυτά που δεν επεδίωξα να έχω; Σαν μωρό παιδί που λέει «θέλω να τα έχω όλα»;
-Τι στόχους έχετε από εδώ και πέρα;
-Εάν έχω πετύχει μία ψυχική ισορροπία, να την διατηρήσω.
-Δεν την είχατε παλιά;
-Όχι πάντα.
-Πάνω που νόμιζα ότι είστε πολύ «κανονικός» κύριε Ραπτόπουλε, τώρα μου το χαλάτε.
-(χαμογελά) Η ισορροπία είναι ένα ζητούμενο, αλλά δεν μπορείς να είσαι πάντα εκεί. Μπορεί να χάσεις το δρόμο σου, να παρεκκλίνεις ή να παρασυρθείς. Δεν είναι δεδομένη η ισορροπία, αλλά σημασία έχει να την επιδιώκεις.
-Ποιος είναι ο ευτυχέστερος άνθρωπος που έχετε συναντήσει;
-Νομίζω ότι οι ευτυχέστεροι άνθρωποι είναι κάποιοι λαϊκοί άνθρωποι που είναι ισορροπημένοι και συμφιλιωμένοι με τον εαυτό τους. Ας λένε οι γονείς ότι θα ήθελαν το παιδί τους να κάνει το ένα σπουδαίο ή το άλλο, κατά βάθος θα ήθελαν να ζήσει το παιδί τους μία μέση ζωή γιατί ξέρουν- από ένστικτο- ότι ευτυχισμένη είναι μόνο η μέση ζωή. Ο Αϊνστάιν δεν ήταν ευτυχισμένος. Έλα στα δικά μας δεδομένα και δες το Λαζόπουλο: Προλαβαίνει αυτός ο άνθρωπος να κάτσει στ αβγά του και να δει ένα φίλο του;
Δημοσίευση στον "Φιλελεύθερο" της Κύπρου, ένθετο "Υστερόγραφο", τον Φεβρουάριο του 2008.
