Ένας από τους κορυφαίους σχεδιαστές μόδας στην Ελλάδα των
τελευταίων 40 χρόνων, μιλάει εξομολογητικά- και ιδιαίτερα
συγκινητικά, κάποιες στιγμές-, για όλα όσα κρύβει τόσο περίτεχνα «ο λαμπερός
κόσμος της μόδας» και η ψυχή των ανθρώπων που τόσα θυσίασαν για χάρη της.
Απέναντι από το γραφείο του, στον τρίτο όροφο του ατελιέ-
σπιτιού του στου Ψυρρή, η Ακρόπολη φωτισμένη, οι κεραμιδένιες σκεπές από τα
σπίτια της Πλάκας, μικρές πλατείες και δρόμοι σε μικρογραφία- μία άλλη Αθήνα,
διαφορετική και τόσο μαγικά όμορφη όταν την κοιτάς από ψηλά. «Αυτή η εικόνα με
εμπνέει», μου λέει ο Μιχάλης καθώς φοράει το καλό του κοστούμι για τη
φωτογράφηση μας και δείχνοντας μου κάτι που ζωγράφισε τελευταία με τους
χρωματιστούς του μαρκαδόρους. Παντού φωτογραφίες του: Από επιδείξεις μόδας αγκαλιά
με διάσημα μοντέλα που «τώρα χαθήκαμε, να ναι όμως καλά», τη Μελίνα Μερκούρη,
δύο προέδρους Δημοκρατίας, κάποιους ξένους δημοσιογράφους που έρχονταν για να
καλύψουν το event και να πάρουν συνέντευξη από «τον Έλληνα σχεδιαστή που
κατέκτησε τη μόδα στην Ελλάδα», φίλους του, ανθρώπους που κάποτε γνωρίζαμε με
το μικρό τους όνομα και τώρα απλά σκεφτόμαστε «που να ναι ο τάδε; Τι να κάνει;».
«Έζησες πολλά πράγματα!», του λέω, αλλά εκείνος κουνάει το κεφάλι του
συγκαταβατικά. «Δεν βαριέσαι. Όλα αυτά είναι περαστικά. Μόνο η αγάπη μένει.
Αλλά, μην είμαι και αχάριστος. Στη δουλειά μου οφείλω όλη μου την ύπαρξη! Παρά
τις δυσκολίες που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό, λόγω της οικονομικής κρίσης».
-Πως βιώνεις αυτή τη δύσκολη περίοδο;
-Πότε καλά, πότε άσχημα, πότε είναι ανεβασμένο το ηθικό μου,
πότε είναι κατεβασμένο, πότε λέω «θα τα καταφέρω», πότε λέω «δεν μπορώ άλλο»,
πότε σκέφτομαι «καλύτερα που ήρθαν έτσι τα πράγματα για να παλέψω ακόμη
περισσότερο, να αγωνιστώ», πότε μονολογώ «δεν αντέχω άλλο, δεν έχω άλλες
δυνάμεις». Είμαι περίεργα. Η συναισθηματική μου κατάσταση δεν είναι σε ευθεία
γραμμή, είναι σαν καρδιογράφημα.
-Ζούσες και παλιά τέτοιες κυκλοθυμίες;
-Ναι. Εγώ, δυστυχώς, μεγάλωσα με χαμηλή αυτοεκτίμηση και
αυτό με ταλαιπώρησε πάρα πολύ στη ζωή μου. Για πολλά χρόνια. Ήμουν ένα παιδί με
χαμηλή αυτοπεποίθηση που προσπαθούσα να κάνω κάποια πράγματα σε ένα πολύ δύσκολο
και ανταγωνιστικό χώρο, να φανώ κι εγώ. Γιατί μόνο το ταλέντο μου είχα- ούτε λεφτά,
ούτε ομορφιά για να μου ανοιχτούν πόρτες. Για να σου δώσω να καταλάβεις, η μαμά
μου με έβλεπε που σχεδίαζα, μου έλεγε «πολύ ωραία αυτά που ζωγραφίζεις» αλλά,
μετά από λίγο, μου μιλούσε για το γιο της γειτόνισσας που «σπουδάζει γιατρός». Αυτόν
μου έφερνε ως παράδειγμα. Έπρεπε, λοιπόν, να αντλήσω δύναμη μόνο από μέσα μου
για να προχωρήσω, γιατί το περιβάλλον μου δεν με βοηθούσε.
-Είναι αλήθεια ότι πουλάς το σπίτι της Μυκόνου, αλλά και
αυτό του Λυκαβηττού;
-Είναι αλήθεια ότι πουλάω το σπίτι στο Λυκαβηττό, γιατί δυσκολευόμουν
πάρα πολύ με τις μετακινήσεις μου, επειδή δεν οδηγώ εγώ ο ίδιος και έπρεπε
συνεχώς να παίρνω ταξί. Αλλά το σπίτι της Μυκόνου δεν το πουλάω. Αυτό δεν είναι
αλήθεια. Για να καταλάβεις, όταν είχα το ατελιέ μου στο Κολωνάκι, προτού το καταστρέψουν
μετά τα γνωστά επεισόδια που έγιναν στην περιοχή πριν από 3 χρόνια, έπαιρνα 4
φορές τη μέρα ταξί για να πάω και να φύγω από το σπίτι μου προς τη δουλειά μου.
Ήταν άβολο για μένα όλο αυτό.
-Δεν το πουλάς, δηλαδή, «λόγω οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζεις»;
-Όχι. Και ευτυχώς. Αν και περνάω και εγώ οικονομικές
δυσκολίες, όπως άλλωστε συμβαίνει πια σε όλες τις δουλειές. Εγώ πάντως,
προσωπικά, έχω ρίξει τις τιμές στο 60%, γιατί ο κόσμος δεν αγοράζει πλέον όπως
παλιά, έχει αλλάξει πολύ η κίνηση στην αγορά και πρέπει όλοι, με τον τρόπο μας,
να βοηθήσουμε τα πράγματα να κινηθούν ξανά.
-Δεν μετανιώνεις που, όλα αυτά τα χρόνια, έβαλες την
προσωπική σου ζωή σε δεύτερη μοίρα, σε σχέση με τη δουλειά σου;
-Τώρα τελευταία, στα 62 μου χρόνια, έχω αρχίσει και
αναρωτιέμαι «μήπως έκανα λάθος;». Καμιά φορά, ξυπνάω το βράδυ στο σπίτι και
αισθάνομαι τόσο απελπιστικά μόνος που δεν αντέχεται! Και τότε σκέφτομαι «για
σκέψου να είχα μία ευτυχισμένη οικογένειά ή να είχα δυο παιδιά…Δεν θα ήταν
ωραία;». Απ την άλλη όμως λέω, «σ αυτή την εποχή, με αυτή την κρίση, σε αυτή τη
χώρα, με τόσο μεγάλο ποσοστό ανεργίας, δεν θα ήταν πολύ άσχημο αυτό γι αυτούς
τους ανθρώπους;». Παρόλα αυτά, είναι πολλές φορές που μου λείπει η συντροφιά.
Και στο λέω σε γενικό πλαίσιο- όχι μόνο για το ερωτικό κομμάτι. Δηλαδή, έχουν
χαθεί πολλοί γνωστοί μου, πολλοί φίλοι, οι παρέες. Αλλιώς όμως είναι τα
πράγματα όταν είσαι 20 χρόνων και αλλιώς όταν είσαι 62- έχεις άλλη διάθεση,
άλλη ενέργεια, βγαίνεις πιο πολύ έξω, τρέχεις όλη μέρα, γελάς, είσαι πιο
ξέγνοιαστος. Δυστυχώς, με το πέρασμα των χρόνων, όλα σκορπίζουν. Ωστόσο, υπάρχουν
άνθρωποι στην ηλικία μου που έχουν διάφορα προβλήματα και εγώ λέω «δόξα τω Θεώ,
κινούμαι, σχεδιάζω, δημιουργώ»- όλο αυτό με κρατάει ζωντανό.
-Σου λείπει ο έρωτας;
-Τώρα πια, όχι. Συνήθισα. Αν και δεν ήμουν ποτέ άνθρωπος του
έρωτα- δεν τον κυνήγησα, δεν επεδίωξα να πετύχω σε αυτό το κομμάτι της ζωής. Εγώ
ήθελα- και κυνήγησα- να τα καταφέρω στη δουλειά μου. Μάλλον λόγω στερήσεων από
την παιδική μου ηλικία, λόγω του ότι ήμουν ένα φτωχό παιδί, ένα «τίποτα», ένας
άνθρωπος που ήθελε να φτιάξει κάτι στη ζωή του, να τον δουν και να πουν «κοίτα,
αυτός αγωνίστηκε και τελικά τα κατάφερε».
-Από πότε έχεις να ερωτευτείς;
-Ουουου πάνε πολλά χρόνια από τότε. Δεν θα ναι 40 χρόνια;
-Τι εννοείς; Στα 22 σου ερωτεύτηκες τελευταία φορά;
-Κάπου εκεί. Δεν με πείραζε, όμως, δεν με ενόχλησε ποτέ αυτό,
γιατί μετά το συνήθισα να είμαι μόνος. Εγώ είχα ερωτευτεί τη δουλειά μου και αυτήν
παντρεύτηκα.
-Έχεις αναθεωρήσει κάτι από τη ζωή σου;
-Όσα και να λες, σε αυτή την ηλικία που είμαι εγώ τώρα δεν
μπορείς να την πας αλλού τη ζωή σου. Το κισμέτ προχωράει με αυτό τον τρόπο. Αυτό
που θέλω τουλάχιστον εγώ είναι να παραμένω δημιουργικός, γιατί εγώ μόνο μέσα
από τη δουλειά μου αντλώ πραγματική χαρά.
-Φοβάσαι τα γηρατειά;
-Είμαι γενναίος. Όταν, όμως, αρχίσω να σκέφτομαι ότι σε 10
χρόνια θα είμαι 72 και σε 20 θα γίνω 82, με πιάνει ένας τρόμος. Στα γεράματά
μου πάντως, θα ήθελα να εγκατασταθώ στην Κύπρο. Αλήθεια στο λέω! Γιατί είμαι ο
σχεδιαστής που έκανε τις περισσότερες επιδείξεις στην Κύπρο, με κορυφαία εκείνη
που έγινε στο χώρο της Διεθνούς Εκθέσεως, στην οποία είχαν παρευρεθεί ο
πρόεδρος Κληρίδης και ο Δημήτρης Αβραμόπουλος. Επίσης, αν και με τους φίλους
μου στάθηκα γενικά άτυχος, ευτύχησα να έχω δύο πολύ καλούς Κύπριους φίλους:
Είναι η Δέσπω που ζει με την οικογένειά της στο νησί και ο Μάξιμος Μιχαηλίδης,
ο οποίος δυστυχώς πέθανε πριν από λίγα χρόνια- ένας άνθρωπος εξαιρετικός, ένας
οικογενειάρχης.
-Βιώνεις συχνά καταθλίψεις, Μιχάλη;
-Ναι…
-Γίνονται εντονότερες τελευταία;
-Όσο περνούν τα χρόνια, ναι. Δεν με ενοχλεί όμως.
-Θα έλεγες πως είσαι ευχαριστημένος από τη ζωή σου;
-(σκέφτεται για λίγο) Ξέρεις κάτι; Όχι, δεν είμαι
ευχαριστημένος από τη ζωή μου. Αλλά, έτσι κι αλλιώς, ποτέ δεν ήμουνα. Γενικά,
δεν έζησα ευτυχισμένα χρόνια. Δεν τα απόλαυσα όλα αυτά: Τις επιτυχίες, τις
μεγάλες επιδείξεις, την αναγνωρισιμότητα, τη διασημότητα. Όλα αυτά δεν τα
ευχαριστήθηκα! Κι αν ξαναγεννιόμουνα, ξέρεις τι θα θελα; Θα ήθελα να γεννιόμουν
πάρα πολύ όμορφος! Πολύ! Και με πολλά λεφτά. Τότε ίσως να μην χρειαζόταν καν να
κάνω αυτή τη δουλειά.
-Τι διαφορετικό πιστεύεις ότι θα σου έδινε η ομορφιά στην
εξωτερική σου εμφάνιση;
-Κακά τα ψέματα, όταν είσαι όμορφος παίρνεις πιο πολλή αγάπη
από τους ανθρώπους. Ακούγεται ρατσιστικό αυτό, αλλά αυτή είναι η
πραγματικότητα.
Δημοσίευση στο περιοδικό "Down Town Κύπρου", τον Ιούλιο του 2012.
