Ο σπουδαίος ποιητής του Θεοδωράκη, του Μαρκόπουλου, του Μούτση, του Κουγιουμτζή, δεν θεωρεί μεγαλύτερο επίτευγμα της ζωής του τα βιβλία και τα 500 σημαντικά τραγούδια που γράφει από το 1964.
Λεπτεπίλεπτες οι λέξεις του- στα τραγούδια του, στα βιβλία του, στα ποιήματά του-, μικρά διαμάντια ακατέργαστα στο χρόνο- χωρίς φθορά, χωρίς σκουριά, ούτε καν τη σκόνη του χρόνου που περνάει απ το πλάι δεν ακουμπάνε. Σαν εκείνον. Ή σαν τη ζωή του. Που, όσο κι αν δεν του αρέσουν τα βαρύγδουπα λόγια, τα σημαντικά, τα μεγάλα, όσο κι αν δυσανασχετεί στο «πνευματικός άνθρωπος είστε κι εσείς, κύριε Ελευθερίου!», εκείνος μόνο στους σπουδαίους εναπομείναντες Έλληνες μπορεί να συμπεριληφθεί. Στο «σπάνιο είδος». Κυρίως, μέσω της ταπεινότητάς του. Στη συνάντησή μας, την Παρασκευή 26 Αυγούστου, εκείνος μόλις έχει επιστρέψει στο ισόγειο διαμέρισμά του μιας πολυκατοικίας στο Νέο Ψυχικό από τη Σύρο, το νησί του. Έχει φέρει μαζί του λουκουμάκια, γλυκά του κουταλιού, χαλβαδόπιτες («τις καλύτερες που έχει το δοκιμάσατε ποτέ!», λέει ενθουσιασμένος ενώ κρατάει και κάποιες για τον Γιώργο Λύρα «που του αρέσουν πολύ», να του τις πάει όταν τον επισκεφτεί), ετοιμάζει καφέ κι ύστερα ακουμπάει τα χέρια του σε ένα μπαστούνι. «Η αδελφή μου μου έλεγε ότι δεν θέλει να κυκλοφορώ με μπαστούνια που υπάρχουν στα φαρμακεία. Πήγε στο Παρίσι λοιπόν και μου πήρε δύο άλλα, με ασημένιες λαβές. Με αυτά, μοιάζω με τον Λουδοβίκο τον 16ο!», λέει και γελάει.
-Τι θα θέλατε να είχατε ζήσει, που δεν μπορέσατε μέχρι τώρα;
-Θα ήθελα να είχα δει την Κάλλας, όταν τραγούδησε στην Αθήνα. Ήταν μία ιδιαίτερη περίπτωση και γινόταν μόνο μία φορά στην Ελλάδα. Θα ήθελα επίσης να είχα δει στην Επίδαυρο, την Κατίνα Παξινού. Αυτά. Ακούστε, όσα γίνανε στη ζωή μου, καλώς γίνανε. Αλλά, δεν θα θελα να είμαι ξανά νέος!
-Για ποιο λόγο;
-Τώρα είμαι 73 χρόνων. Θα ήθελα να ήμουν 63, αλλά όχι 25 ή 45. Εάν υποτεθεί ότι είχα χρήματα, ότι ήταν αλλιώς ο κόσμος, ότι ήταν διαφορετικά τα πράγματα, ότι θα ζούσαμε σε μία διαφορετική κοινωνία, ότι θα είχα την άνεσή μου και δεν θα περνούσα αυτά που πέρασα ως νέος, θα μπορούσα να είμαι και 18 χρόνων. Αλλά, να ξαναπεράσω όσα πέρασα και να γνωρίσω πάλι όλα αυτά τα καθάρματα που, δυστυχώς, πέρασαν από τη ζωή μου, δεν θα το επιθυμούσα με τίποτα.
-«Καθάρματα» σε σχέση με τις συνεργασίες σας;
-Δεν είναι πάντα ευχάριστα τα πράγματα. Στην Ελλάδα, μυθοποιούμε ορισμένα πρόσωπα, λέμε «τι σπουδαίος ο τάδε!». Τι λάθος! Οι περισσότεροι από αυτούς όλους, είναι άφιλοι- από μία στιγμή και πέρα δεν έχουν φίλους. Όταν ανακαλύψουν οι άνθρωποι το χρήμα, τους παίρνει ο διάολος τον πατέρα. Το είδα και τελευταία αυτό. Όπως γνωρίζετε, ο θάνατος της ελληνικής μουσικής επήλθε πλέον οριστικά, από την κυκλοφορία των cds με τις εφημερίδες. Θα σας φέρω λοιπόν ένα παράδειγμα: Είναι αστείο, βρόμικο, πρόστυχο, ύστερα από κυκλοφορία 36 τραγουδιών σε 150 χιλιάδες αντίτυπα καθημερινής εφημερίδας, να παίρνω μόλις 1770 ευρώ.
-Έχοντας γράψει 500 τραγούδια, τι ποσοστά παίρνετε κάθε χρόνο από την ΑΕΠΙ;
-Όσα και να παίρνω, τα παίρνει όλα μετά η Εφορία, πάνε όλα υπέρ βωμών και εστιών. Τώρα που πήρα 14 χιλιάδες καθαρά, θα τα δώσω όλα στην Εφορία.
-Η σύνταξή σας πόση είναι;
-630 ευρώ συν 215 το επικουρικό. Δουλεύω, όμως, ως μουσικός παραγωγός, στον Αθήνα 9.84 και παίρνω από εκεί περίπου 1000 ευρώ. Τώρα λοιπόν θα υποβάλω ένα χαρτί στο ΙΚΑ που να λέει ότι εργάζομαι και αλλού. Κι έτσι θα μου κόψουν γύρω στα 50-60% από τη σύνταξη, διότι έχω εργασία. Αυτό, βεβαίως, ισχύει για όλους και εγώ είμαι νομοταγής πολίτης. Α, δίνω και ένα ενοίκιο 615 ευρώ. Υπολογίστε τα.
-Κάποιοι, με την ιστορία που έχετε, θα υπέθεταν ότι κερδίσατε αρκετά χρήματα.
-Δεν το κατόρθωσα. Οι περιπέτειες του βίου, οι αναποδιές και το να προσπαθήσω να βουλώνω τρύπες, δεν με άφησαν να φυλάξω λεφτά. Αυτό το μήνα, για παράδειγμα, είχα δύο κηδείες και τρεις γάμους. Στους γάμους τι θα δώσεις; 50 ευρώ;
-Εσείς φοβάστε το θάνατο;
-Όχι. Την αρρώστια φοβάμαι, αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Μην γίνω γκαγκά και δεν ξέρω τι λέω και τι κάνω. Πάντως, όταν πεθάνω θέλω να με κάψουν, όχι να με θάψουν. Το έχω γράψει και στη διαθήκη μου.
-Σας τηλεφωνούν τραγουδιστές με τους οποίους συνεργαστήκατε στο παρελθόν; Για παράδειγμα, ο Νταλάρας;
-Με τον Νταλάρα έχουμε άψογη σχέση, και είναι ο μόνος από τους παλιούς μου συνεργάτες που διατηρώ συχνή επικοινωνία όλα αυτά τα χρόνια. Τις τελευταίες 20 μέρες, βρεθήκαμε 4 φορές στη Σύρο. Φάγαμε μαζί, συζητήσαμε.
-Πώς συνδυάζεται, όμως, από τη μία ο Γιώργος Νταλάρας και, από την άλλη, η Πέγκυ Ζήνα;
-Δεν τους χωρίζει τίποτα. Σε πληροφορώ, μάλιστα, ότι η Πέγκυ Ζήνα, έχει τραγουδήσει εξαίσια το «Κάτω απ τη Μαρκίζα». Η Μοσχολιού θα τη φιλούσε σταυρωτά, αν την άκουγε.
-Δεν θα θυμώσει ο Νταλάρας που τον βάζετε στην ίδια κατηγορία με την Πέγκυ Ζήνα;
-Ο Νταλάρας δεν θυμώνει, είναι μεγαλόψυχος. Αλλά, εγώ δεν είπα ποτέ ότι είναι ισάξιοι. Ο Νταλάρας είναι τελείως άλλο πράγμα και ο καθένας έχει τη δική του προσωπικότητα.
-Παραμένετε μελαγχολικός, όπως μου λέγατε παλιά;
-Μελαγχολικοί αυτή τη στιγμή είναι όλοι οι Έλληνες, όλοι είναι εξαγριωμένοι- η λέξη «αγανακτισμένοι» δεν μ αρέσει. Ο κόσμος παραμιλάει. Τους βλέπω στη λαϊκή. Δεν αγοράζουν. Άρχισαν να κάνουν στη λαϊκή, αυτό που έκαναν στο Παρίσι επί δεκάδες χρόνια όταν, μία κυρία, αγόραζε δύο μήλα και έλεγα στην αδελφή μου «μα, πως γίνεται αυτό, όταν εμείς παίρνουμε δύο κιλά;». Οι Έλληνες είμαστε πια με τη θηλιά στο λαιμό. Κάπου το λέω και σ ένα τραγούδι μου, δεν το θυμάμαι ακριβώς.
-Δεν ξέρετε απέξω τους στίχους που γράφετε;
-Τους ξεχνάω αμέσως.
-Τι σας δίνει σήμερα χαρά;
-Όταν κάθομαι με ανθρώπους και μιλάμε, όταν ξυπνάω το πρωί και λέω «δόξα σοι ο Θεός ζούμε, να δούμε τι θα κάνουμε και σήμερα». Πίνω το καφεδάκι μου και ξεκινάω να παλεύω με τις άδειες σελίδες.
-Θα προτιμούσατε να μην είχατε ασχοληθεί με τις λέξεις και να ζούσατε αλλιώς;
-Θα ήθελα να ήμουν ηλεκτρολόγος ή υδραυλικός, να βγάζω χρήματα- γιατί μόνον αυτές οι δουλειές βγάζουν σήμερα καλά χρήματα. Δυστυχώς, δεν είχα την έφεση, για να μάθω αυτά τα πρακτικά πράγματα. Έμαθα να ψευτογράφω. Δεν ξέρω τι άλλο πια μπορώ να κάνω για να επιβιώσω.
-Πάντα ζούσατε φτωχικά;
-Πάντα. Όμως, δεν κλαίγομαι. Με τα χρήματα που κέρδιζα, πήρα ωραία πράγματα, ωραία χειρόγραφα ελλήνων λογοτεχνών, έργα τέχνης, μελανοδοχεία, ωραία βιβλία- έστω κι αν τα περισσότερα από αυτά, τα χάρισα στη Σύρο.
-Έρωτες μεγάλους έχετε ζήσει;
-Τεράστιους! (γελάει) Ακούστε. Αν σου πει ένας ασκητής ότι πέρασε τη ζωή του με νηστεία και προσευχή, είναι αδύνατον να τον πιστέψεις παρά μόνο εάν κάνει ένα χειροπιαστό θαύμα. Είναι τέτοια η ανθρώπινη φύση, που δεν μπορείς να πιστέψεις το απίστευτο. Τελειώνοντας την Πάπισσα Ιωάννα ο Ροίδης, αναφέρει μία φράση του Τερτιλιανού και λέει «τα πιστεύομεν διότι είναι απίστευτα». Μπορεί να πιστέψουν οι άνθρωποι ότι το αίμα των βασιλέων είναι γαλάζιο, αλλά δεν μπορούν να πιστέψουν τα απλά πράγματα... Το χειρότερο είναι να μου συμβεί ένας έρωτας σε αυτή την ηλικία: Οι γεροντοέρωτες είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να τύχει σε έναν άνθρωπο.
-Η δημιουργία οικογένειας, δεν σας ενδιέφερε ποτέ;
-Τι; Να κάνω παιδιά και να γίνουν σαν κι εμένα; Όχι. Αμαρτία είναι. Να κάνω δυστυχισμένους ανθρώπους;
-Είστε δυστυχισμένος;
-Διανοείσαι μία κοπέλα να έχει τα μούτρα μου; Χάζεψες;
-Θυμάστε τον τελευταίο σας έρωτα;
-Αμέ! Συνέβη το πρωί.
-Τι εννοείτε;
-Κοιτάξτε, τους έρωτες μου εγώ τους ζω στο μυαλό μου. Και μετά, τους γράφω στα βιβλία μου. Στο μυαλό μου, έχω ζήσει πολύ έντονους έρωτες.
-Και με την πράξη, τι γίνεται;
-Άντε καλέ! Η πράξη, είναι των αγγέλων (γελάει).
-Σας ανανεώνει που συνεργάζεστε τελευταία με νέους συνθέτες;
-Ναι. Πολύ καλός είναι ο Σαμπάνης, ο Λάμπρου, αρκετοί ακόμα. Ήρθε ένας νεαρός προχθές, 23 χρόνων, στον οποίο είχα δώσει παλιά ένα στίχο, τελείως άγνωστος, ο οποίος μου έγραψε ένα τραγούδι ροκ. Τρελάθηκα!
-Αυτά τα αντιμετωπίζετε και σαν χιούμορ;
-Όχι, τα αντιμετωπίζω πολύ σοβαρά. Αυτή είναι η ζωή των παιδιών, αυτό θέλουν να κάνουν με αυτούς τους στίχους. Πριν από καιρό είχα πάει στο Περιστέρι, στην παρουσίαση του βιβλίου μου και έβλεπα ότι ο κόσμος διψούσε να ακούσει πράγματα. Είναι πολύ ελπιδοφόρο αυτό. Βεβαίως, πολλές φορές, οι άνθρωποι υπερβάλλουν, νομίζουν ότι επειδή έγραψες ένα μυθιστόρημα ή μερικά τραγούδια της προκοπής, είσαι κάτι πολύ σπουδαίο. Δεν είναι έτσι.
-Είναι υπερβολή να σας αντιμετωπίζουν σαν «πνευματικό άνθρωπο»;
-Αντιμετωπίζω με τρόμο, το πόσοι πραγματικά σπουδαίοι άνθρωποι πέρασαν απαρατήρητοι απ τη ζωή. Παρόλο που έγραψαν ωραία πράγματα πολύ σοβαροί άνθρωποι για μένα, εντούτοις εγώ πάντα αμφιβάλλω. Αυτό που θέλω, είναι να κάνω εκείνο που λέει και ο Καβάφης: Τα ίδια πράγματα, με άλλο τρόπο. Εκεί κερδίζεις.
-Ακούσατε κάποιο τραγούδι τελευταία που να σας άρεσε;
-Ένα του Γιώργου Καζαντζή, σε στίχους της Ελένης Φωτάκη, τις «Μέλισσες». Εκπληκτικοί στίχοι, εξαιρετική μουσική.
-Σήμερα υπάρχει κάποιος τραγουδιστής που να σας αρέσει;
-Από αυτούς που δεν συνεργάστηκα, ο Χατζηγιάννης.
-Θα θέλατε να του γράψετε τραγούδια;
-Δεν θα θέλει εκείνος. Είναι πολύ σπουδαίος αυτός, για να ζητήσει από μένα τραγούδια.
-Ποιο είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα της ζωής σας;
-Η οικογένειά μου και οι φίλοι μου.
-Όχι τα τραγούδια και τα βιβλία σας;
-Όχι.
Δημοσίευση στο περιοδικό People, τον Σεπτέμβριο του 2011.
