Κάποτε είχε γραφτεί κάτι καίριο για εκείνην: «όταν βγαίνει η
Ράντου, νιώθεις ότι είναι ένα θεατής που σηκώνεται απ’ την καρέκλα του και
ανεβαίνει επάνω στη σκηνή!». Αυτό αισθάνεται και η ίδια: μία καθημερινή γυναίκα
που, κάθε βράδυ, λέει μια ιστορία. Και, όπως συμβαίνει πια στο τέλος, σε όλες της
τις παραστάσεις, οι θεατές στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, στην Αγίου Κωνσταντίνου,
την χειροκροτούν πάντοτε όρθιοι για τη «Φιλουμένα» της, στις συνεχείς
υποκλίσεις που την αναγκάζουν να κάνει κάθε φορά.
-«Είχες πολλή αγάπη, αλλά εσύ δεν έμαθες ν’ αγαπάς», λέγεται
κάπου μέσα στην «Φιλουμένα». Μαθαίνεται η αγάπη;
-Δεν εκπαιδεύεται κανείς να μάθει ν’ αγαπάει. Αλλά, αν
αγαπηθεί πολύ, μπορεί να πάρει ένα μάθημα για το πώς αγαπάνε. Δεν είναι εύκολο.
Καμιά φορά όμως συμβαίνει, όταν ο άνθρωπος φτάσει σε οριακό σημείο, αν αρρωστήσει,
αν βρεθεί σε ένα τροχαίο, αν αντιμετωπίσει το θάνατο. Εκεί μαθαίνει είτε να
αγαπάει -να γαληνέψει η ψυχή του και να ηρεμήσει- είτε να μισεί, θυμώνοντας
πολύ και με όλους.
-Έχουν συμβεί οριακά πράγματα στη ζωή;
-Τόσα όσα στον περισσότερο κόσμο. Όχι κάτι παραπάνω. Ναι,
είναι δύο τρία πράγματα που μου ήταν οριακά.
-Και έχασες τον έλεγχο;
-Μου ‘χει τύχει οριακή εμπειρία, για την οποία είχα τέτοια άρνηση
να την διαχειριστώ, που την απώθησα εντελώς. Μετά από 20 χρόνια κατάλαβα πόσο
με είχε στιγματίσει. Κάθε φορά, αντιδράς αλλιώς. Ανάλογα με την ωριμότητα της
στιγμής αλλά και με το γεγονός.
-Διαχειρίζεσαι εύκολα τα συναισθήματά σου;
-Θέλω να έχω τον έλεγχο των συναισθημάτων μου, αλλά δεν τα
καταφέρνω πάντα. Δεν τα βγάζω πέρα καλά με τα συναισθηματικά. Ίσως γι’ αυτό και
είμαι τόσο πολύ συναισθηματική στις παραστάσεις, γιατί το εκτονώνω εκεί. Είναι
μερικά που με ξεπερνάνε. Κι όταν αυτό συμβαίνει, δεν τα κάνω καλά τα πράγματα.
Νομίζω ότι με τα χρόνια, και λόγω αυτής της δουλειάς, αν κάτι έχει πειραχτεί
άσχημα επάνω μου, είναι το νευρικό μου σύστημα – η διαχείριση του άγχους μου,
γίνεται όλο και πιο οριακή μεγαλώνοντας. Ίσως, όμως, γι’ αυτό βγαίνουν και
καλές δουλειές. Επειδή αγχώνομαι για τα πάντα, για την παραμικρή λεπτομέρεια.
Είναι παθολογική η σχέση μου πια με το άγχος.
-Δεν σε καταβάλλει όλο αυτό;
-Πάρα
πολύ! Μέσα στην έρευνα μου για τη «Φιλουμένα» διάβασα κάτι που είχε πει η
Λαμπέτη: «η δουλειά του ηθοποιού είναι δουλειά με το νευρικό του σύστημα». Και
λέω: «τι καλά που το ‘χει πει και κάποιος άλλος!». Γιατί, καμιά φορά, νιώθω ότι
μπορεί να είμαι νευρασθενής. Αλλά είναι η δουλειά που σε κάνει νευρασθενικό.
-Κάνεις θέατρο για να σε αγαπούν, Ελένη;
-Ναι. Εκβιάζω με έναν τρόπο αγάπη. Ας πούμε ότι είναι μια
ερωτική πράξη το θέατρο, ότι είναι ο εραστής σου από κάτω κι εσύ από πάνω,
βάζεις τα καλά σου και δίνεις τον καλύτερό σου εαυτό. Οι παραστάσεις είναι σαν
το πρώτο ραντεβού με τον μεγάλο έρωτά σου. Άμα αυτός ο έρωτας σου φωνάξει
«μπράβο» από κάτω, πώς να μην βάλεις τα κλάματα; Κάνω τα πάντα για να με
αγαπάει ο άλλος! Σε σημείο που παλεύω να μην χάσω τον εαυτό μου!
-Πότε έχασες την αθωότητά σου;
-Γύρω
στα 40. Είχε ήδη κρατήσει παραπάνω από όσο συγχωρείται. Πάντα την αναζητώ, αλλά
ξέρω πια ότι δεν την έχω. Ωστόσο, όταν τη συναντώ, συγκινούμαι. Είναι ένα
στοιχείο που θα ήθελα να μην έχω χάσει ποτέ!
-Κλαις ευκολότερα μεγαλώνοντας;
-Και σε αυτό υπάρχει ένα κράτημα. Δεν αξίζει να κλαις για τα
πάντα πια! Παλιά ήμουνα πιο αγνή στο να προσλαμβάνω, μπορούσα να συγκινηθώ πιο
εύκολα. Μία γενική δυστυχία μπορούσα να την κάνω πάρα πολύ δική μου και έπρεπε
να βάλω μία άμυνα σ’ αυτό, γιατί κόντεψε να με τρελάνει το να πάσχω από ό,τι
πάσχουν οι πάντες. Κούρασε πάρα πολύ την ψυχή μου το να υποφέρω για τους άλλους
τόσο πολύ, το να χάνω το δικό μου ύπνο, την ηρεμία μου. Συνεχίζω να κάνω φοβερή
δουλειά για να αποστασιοποιούμαι με κάποιο τρόπο.
-Λειτουργούσες σαν «μητέρα Τερέζα»;
-Πάρα πολύ! Το πιο ισχυρό επάνω μου είναι το μητρικό
ένστικτο. Έχω τη στάση μίας μάνας στις σχέσεις: δείχνω ατελείωτη κατανόηση κι
έχω τους άλλους σαν παιδιά μου. Ακόμη και σε μια τσογλανιά, θα πω απλά «αυτό
είναι ανώριμο». Μου φαίνονται ότι όλα είναι παιδικές συμπεριφορές και εγώ, ως
μάνα, κάθομαι απέναντι και τις χαζεύω. Αλλά η φύση, όσο μεγαλώνεις, σε
προστατεύει τελικά γιατί δεν αντέχει πολλά χτυπήματα. Είναι λίγο σαν τα οστά
μας. Όταν πέφτει ένα μωρό δεν παθαίνει τίποτα, είναι πολύ ευλύγιστό. Όσο
μεγαλώνουμε όμως, σπάνε πιο εύκολα τα κόκαλά μας. Άρα δημιουργεί μία άμυνα ο
οργανισμός μας, ώστε να κάνεις πράγματα μέχρι εκεί που αντέχεις για να μην
σπάσουν τα κόκαλά σου.
-Μήπως θα έπρεπε να είχες κάνει κι άλλα παιδιά;
-Τώρα σκέφτομαι ότι ίσως έπρεπε. Στη φάση όμως που μπορούσα
να το πραγματοποιήσω, ένιωθα ότι θα χάσει την αποκλειστικότητα η Νικολέτα. Ότι
θα την απατήσω! Δεν μπορούσα εύκολα να το μοιράσω αυτό.
-Τις τελευταίες μέρες πολλοί Έλληνες φοβούνται για το μέλλον
της χώρας. Εσύ;
-Έχω
κουραστεί να φοβάμαι! Κι είπα: «ας έρθει ό,τι είναι να έρθει. Κουράστηκα πια να
φοβάμαι!». Τα τελευταία 5 χρόνια ο φόβος μού ‘χει πάρει τόσα κομμάτια ονείρων
με έναν τρόπο υποσυνείδητο που είπα: «δεν αντέχω άλλο να φοβάμαι μην
πτωχεύσουμε!». Αυτός ο φόβος του «τώρα θα κατέβουμε κι άλλο πάτο», μ’ έχει
εξοντώσει! Ας δούμε, λοιπόν, τον πάτο του καζανιού! Και δεν αντέχω να φοβάμαι
όχι από ηρωισμό, αλλά από κούραση. Δεν με νοιάζει πια τίποτα, έχω γίνει λίγο
ούφο. Και, κυρίως, δεν εμπιστεύομαι και όσους με φοβίζουν! Διότι είναι
απάνθρωπο ένα πολίτης, για 6 χρόνια, να φοβάται την «καταστροφή». Γιατί έχει
έρθει η καταστροφή! Και αυτήν ζούμε! Σα να είσαι καρκινοπάθής και να φοβάσαι να
ανάψεις το φιδάκι μην τυχόν και είναι καρκινογόνο!
-Ακόμη και τα χρωστούμενά σου έχεις σταματήσει να κυνηγάς
για να σου επιστραφούν;
-Το ‘χω πάρει απόφαση ότι δεν υπάρχει περίπτωση να μου επιστραφούν.
Όπως επίσης έχω πάρει απόφαση ότι θα με χρεώσουν με οποιοδήποτε τρόπο. Κάνω τα
πάντα να μην χρωστάω, αλλά θα σε χρεώσουν οπωσδήποτε! Είναι ένα χαμένο παιχνίδι,
όπως και να το παίξεις. Αποκλείεται να είσαι πιο έξυπνος εσύ και να καταφέρεις,
με δυο κινήσεις, να μην βλαφτεί η ζωή σου, να μην γίνει χρεοκοπημένη. Κανένας δεν
θα σωθεί από αυτό το πράγμα! Μας παίρνει όλους μαζί. Τελείωσαν τα παραμύθια! Το
μόνο γαμώτο είναι ότι αν είσαι έντιμος σου αξίζει λιγότερο αυτό που συμβαίνει,
αλλά τελικά συνειδητοποιείς ότι θα συμβεί σε όλους.
-Σε προσωπικό επίπεδο έχεις χρεοκοπήσει ποτέ;
-Έχω νιώσει πώς είναι να διαψεύδεσαι, πώς είναι να χάνεις
ανθρώπους απ’ τη ζωή σου. Αλλά δεν το θεωρώ χρεοκοπία αυτό, βρίσκω ότι είναι πολύ
φυσιολογικό. Καταλαβαίνω ότι οφείλεις να τα περάσεις. Ακόμη και την πιθανή
κατάθλιψη που μπορεί να πέρασα, τώρα εγώ τη βλέπω σαν εφόδιο, σαν «κοίτα πόσα
πράγματα έμαθες περνώντας αυτό το πράγμα!». Ακόμη και τώρα που θυμάμαι να μην
θέλω να ξυπνάω, να μην θέλω την ημέρα που έρχεται, επειδή ίσως κατάφερα και
βγήκα απ’ αυτό νιώθω ότι είναι κι αυτό μία «ευλογημένη» εμπειρία. Αυτό το
καταλαβαίνεις την ώρα που σηκώνεσαι απ’ το πέσιμο. Και νομίζω ότι έχω κάτσει
πολύ καιρό, σε πολλά πράγματα, πάνω απ’ το γάλα και τα ‘κλαιγα. Αλλά κουράστηκα
πια να τα κλαίω! Και επειδή ήρθαν οι αντικειμενικές δυσκολίες, αυτές οι μικρές
προδοσίες μού φαίνονται πια λίγες. Είναι τόσο πιο σημαντικά και τόσο πιο σοβαρά
αυτά που μας συμβαίνουν σήμερα που, ειλικρινά, δεν θα δώσω πλέον χρόνο σε
κάποιον που επιβουλεύεται την ύπαρξή μου ή που μιλάει άσχημα για μένα. Κάποτε,
όμως, αυτό μπορούσε να με τρελάνει!
-Θα έβγαινες με πιο επώδυνο τρόπο απ’ τις δυσκολίες αν δεν
υπήρχε στη ζωή σου ο Βασίλης (σ.σ Παπακωνσταντίνου) και η Νικολέτα;
-Το να ξέρεις ότι κάπου υπάρχουν δύο άνθρωποι που σ’ αγαπάνε
άνευ όρων είναι πολύ σπουδαίο. Γιατί αντικειμενικά δεν ξέρω αν άλλος άνθρωπος,
εκτός απ’ το Βασίλη, έχει αγαπήσει και αποδεχτεί την Ελένη τόσο πολύ! Πολύ
εύκολα αγαπάς τη Ράντου. Αλλά στο σπίτι δεν είσαι αυτό το άτομο. Ακόμη και όταν
παθαίνω κρίσεις άγχους και η Νικολέτα μου λέει «α, ξέρω μαμά, τώρα έπαθες αυτό.
Ηρέμησε, θα περάσει», είναι μεγάλη ευλογία για μένα. Που αυτή η μικρή
κοινότητα, χωρίς να κάνει κάτι υπερβολικό, σε στηρίζει ουσιαστικά. Γιατί
στήριξη δεν είναι να σου δώσει ο άλλος λεφτά. Αλλά το να σε αποδεχτεί! Διότι αποκλείεται
να έχεις μόνο καλές πλευρές. Αν χαμογελάει ο άλλος με το ελάττωμά σου, τότε αυτό
καταλύεται. Αυτό μου κάνει ο Βασίλης. Όταν γίνομαι «κακιά», τον πιάνουν τα
γέλια. Κι αυτό είναι μια πραγματική στήριξη! Νιώθω ότι έχω μέσα στο σπίτι μου
ανθρώπους που δεν με φέρνουν στα όριά μου και με διδάσκουν να φέρομαι κι εγώ μ’
αυτό τον τρόπο. Άρα γίνομαι κι εγώ καλύτερη.
-Τι σου δίνει χαρά;
-Α, τώρα που έφτιαξε ο καιρός ένα παγωτό πύραυλος μπορεί να
μου δώσει μεγάλη χαρά! Χαρά μου δίνει επίσης το να χαζέψω λίγο τον ήλιο, ο
σκύλος μου, η «Φιλουμένα» και η σχέση μου με το κοινό, το να με αποδέχεται
κανείς όχι αβίαστα αλλά ως επιστροφή μίας πολύ σκληρής δουλειάς. Γιατί είμαι
τύπος που πιστεύει πως μόνο μέσα από το βάσανο βγαίνουν καλά πράγματα.
Δημοσίευση στην εφημερίδα "Πρώτο Θέμα" (ένθετο "Thema People") τον Μάιο του 2015.http://www.protothema.gr/stories/article/475849/eleni-radou-kano-ta-pada-gia-na-me-agapane/
